Barani Afrika, historia ya kisiasa imejawa na matukio ya viongozi wakuu kukabiliana na sheria kutokana na vitendo vya kiuhalifu, ukiukaji wa haki za binadamu, na rushwa.

Hapa tunachambua baadhi ya marais wa Afrika ambao walihukumiwa kifungo kutokana na makosa mbalimbali baada ya kuondolewa madarakani.

Charles Taylor (Liberia)

Charles Taylor alikuwa Rais wa Liberia kutoka 1997 hadi 2003. Alijulikana kwa uongozi wake na kuhusika kwake katika vita vya wenyewe kwa wenyewe nchini Liberia na Sierra Leone.

Baada ya kujiuzulu mwaka 2003 na kutoroka nchi, Taylor alikamatwa na kupelekwa katika Mahakama Maalum ya Sierra Leone. Mwaka 2012, alihukumiwa kifungo cha miaka 50 gerezani kwa makosa ya uhalifu dhidi ya binadamu na uhalifu wa kivita, ikiwa ni pamoja na mauaji, ubakaji, na utumikishaji wa watoto kama wanajeshi.

Hissène Habré (Chad)

Hissène Habré alikuwa Rais wa Chad kutoka 1982 hadi 1990. Utawala wake ulijulikana kwa ukatili na ukiukaji mkubwa wa haki za binadamu, ikiwa ni pamoja na mauaji na mateso kwa wapinzani wake.

Baada ya kuondolewa madarakani, Habré alikimbilia Senegal ambapo aliishi kwa muda mrefu. Mwaka 2016, Habré alihukumiwa kifungo cha maisha na Mahakama Maalum ya Afrika (Extraordinary African Chambers) nchini Senegal kwa makosa ya uhalifu dhidi ya ubinadamu, uhalifu wa kivita, na uhalifu wa kijinsia.

Hosni Mubarak (Misri)

Hosni Mubarak alikuwa Rais wa Misri kutoka 1981 hadi 2011. Aliondolewa madarakani kupitia maandamano ya umma yaliyokuwa sehemu ya vuguvugu la Arab Spring. Baada ya kuondolewa madarakani, Mubarak alikamatwa na kufikishwa mahakamani kwa mashtaka ya rushwa na kuamuru mauaji ya waandamanaji.

Mwaka 2012, alihukumiwa kifungo cha maisha gerezani kwa kuhusika kwake katika mauaji ya waandamanaji wakati wa maandamano ya 2011. Hata hivyo, hukumu hiyo ilibatilishwa baadaye na alikabiliwa na kesi nyingine za rushwa, ambapo alikabiliwa na kifungo cha miaka mitatu.

Omar al-Bashir (Sudan)

Omar al-Bashir alikuwa Rais wa Sudan kutoka 1989 hadi 2019. Utawala wake ulijulikana kwa migogoro ya ndani, ukiwemo mgogoro wa Darfur uliosababisha vifo na mateso ya watu wengi.

Baada ya kuondolewa madarakani mwaka 2019, alikamatwa na kuhukumiwa kifungo cha miaka miwili kwa makosa ya ufisadi. Pia anakabiliwa na mashtaka mengine ya uhalifu wa kivita, uhalifu dhidi ya ubinadamu, na mauaji ya kimbari katika Mahakama ya Kimataifa ya Uhalifu (ICC).

Jacob Zuma (Afrika Kusini)

Jacob Zuma alikuwa Rais wa Afrika Kusini kutoka 2009 hadi 2018. Baada ya kujiuzulu kutokana na shinikizo la kisiasa na tuhuma za rushwa, Zuma alikamatwa na kufikishwa mahakamani. Mwaka 2021, alihukumiwa kifungo cha miezi 15 kwa kukaidi amri ya mahakama ya kutoa ushahidi katika uchunguzi wa ufisadi.

Blaise Compaoré (Burkina Faso)

Blaise Compaoré alikuwa Rais wa Burkina Faso kutoka 1987 hadi 2014. Alihudumu kwa muda mrefu mpaka alipoondolewa madarakani kupitia maandamano makubwa. Baada ya kuondoka madarakani, alihukumiwa kifungo cha maisha gerezani kwa kukutwa na hatia ya kushiriki katika mauaji ya Thomas Sankara, Rais aliyemtangulia.

Mohamed Morsi (Misri)

Mohamed Morsi alikuwa Rais wa Misri kutoka 2012 hadi 2013 kabla ya kuondolewa madarakani kupitia mapinduzi ya kijeshi. Alikamatwa na kufikishwa mahakamani kwa mashtaka ya ugaidi na uchochezi.

Mwaka 2015, alihukumiwa kifungo cha miaka 20 na baadaye alihukumiwa kifo mwaka 2016, ingawa hukumu hiyo ilibadilishwa na kesi zilipitia rufaa mbalimbali. Morsi alifariki dunia mwaka 2019 akiwa gerezani.